🌹जगन्नाथपुरी 🌹चार धाम पैकी एक पवित्र धाम 🌹श्री गुरुदेव दत्त | श्री गुरू स्वामी समर्थ🌹

🔸जगन्नाथपुरी🔸

🌹श्री गुरुदेव दत्त | श्री गुरू स्वामी समर्थ🌹

जगन्नाथपुरी पुरी: भारतातील चार धामांपैकी एक आणि ओरिसा राज्यातील पुरी जिल्ह्याचे प्रमुख ठिकाण... हे महानदीच्या त्रिभुज प्रदेशाच्या दक्षिणेस समुद्रकाठी वसले असून कटकपासून सु. ७२ किमी. व भुवनेश्वरपासून सु. ३२ किमी. वर आहे.

येथील जगन्नाथाच्या मंदिरामुळेच पुरीला विशेष महत्त्व आले आहे... हिंदूंच्या या पवित्र व प्रसिद्ध यात्रास्थानाचा उल्लेख श्रीक्षेत्र किंवा पुरुषोत्तम क्षेत्र म्हणूनही पुराणांत आला असून येथील जगन्नाथाचे मंदिर कलिंगचा राजा चोडगंगाने आणि अनंग भीमदेवाने सु. बाराव्या शतकात बांधले, असे मानले जाते. 

हे मंदिर जगन्नाथाचे (कृष्णाचे) असले तरी येथे कृष्ण, बलराम आणि सुभद्रा यांच्या लाकडी मूर्ती असून त्यांस फक्त डोळे, नाक, तोंड एवढेच अवयव आहेत. त्या दर बारा वर्षांनी नवीन करतात. या मूर्तींविषयी अनेक कथा प्रचलित आहेत. काही पाश्चात्त्य विद्वानांच्या मते या त्रिमूर्ती बौद्ध धर्मातील तीन तत्त्वे-बुद्ध, संघ, धर्म यांच्या सूचक आहेत. तसेच काहींच्या मते येथे पूर्वी बौद्ध स्तूप असण्याची शक्यता आहे. हे मंदिर नीलाचल पर्वतावर असून मंदिराच्या महाद्वारी सु. ८ मी. उंचीचा काळ्या पाषाणाचा अरुणस्तंभ आहे.

मंदिराभोवती सु. ६ मी. उंचीची संपूर्ण दगडी तटबंदी असून चारी दिशांस चार प्रवेशद्वारे आहेत... पूर्वेकडील प्रवेशद्वार सिंहद्वार म्हणून ओळखले जाते. हेच महाद्वार होय. पूर्वेकडील तटाची लांबी १९५ मी. व दक्षिणेकडील तटाची लांबी ८० मी. आहे. या तटबंदीच्या आत दुसरी एक तटबंदी असून तिच्या आत मुख्य मंदिर आहे.

देवालयाच्या आवारात इतर अनेक देवतांची मंदिरे आहेत. त्यांत तेरा शिवमंदिरे असून एक सूर्यमंदिरही आहे. मुख्य मंदिराचे चार स्वतंत्र विभाग असून गर्भगृहाव्यतिरिक्त सभामंडप, नृत्यमंडप व भोगमंडप आढळतात. गर्भगृहावर सु. ६१ मी. उंचीचे ‘विमान’ असून त्यावर गरुडध्वज व सुदर्शनचक्र आहे. विमानावर व मंदिरावर विविध प्रकारची सुंदर चित्रे कोरलेली आहेत. त्यांत काही कामशिल्पेही आहेत. मंदिराची व्यवस्था राज्य शासनाने नेमलेल्या समितीकडे आहे.

जगन्नाथ मंदिरात पंचामृताभिषेक, अग्निपूजा, महापूजा, महानैवेद्य, वस्त्रालंकारादी राजभोग इ. कार्यक्रम अहोरात्र चालू असतात. जगन्नाथाची रथयात्रा विशेष प्रसिद्ध असून ती आषाढ शु. द्वितीयेला सुरू होते. कृष्ण, बलराम आणि सुभद्रा या तिघांच्याही रथांची यात्रा असते. यात्रेसाठी भारतातून लाखांवर भाविक जमतात.

या रथाखाली सापडून मृत्यू आल्यास मोक्ष मिळतो, अशी भाविकांची समजूत आहे... जगन्नाथाचा जड रथ हजारो लोक ओढून नेतात, यावरून पुष्कळ लोकांच्या श्रमांमुळेच पूर्ण होऊ शकणाऱ्या कामाविषयी ‘जगन्नाथाचा रथ’ असा वाक्‍प्रचार रूढ झाला.

फाल्गुन शुद्ध द्वादशीला गोविंद द्वादशी म्हणतात व तो जगन्नाथाचा जन्मदिवस मानतात... या तिथीला पुष्य नक्षत्र असल्यास पुरीला समुद्रस्नानासाठी मोठी यात्रा जमते. मार्कंडेय सरोवर, कृष्णवट, बलराम समुद्र, इंद्रद्युम्न कुंड ही येथील मुख्य तीर्थस्थाने होत.

येथे धर्मशाळा, पुरीच्या राजाचा राजवाडा, महाविद्यालय, वेधशाळा व अनेक विश्रामगृहे आहेत... पुरीचा समुद्रकिनारा हे तर प्रवाशांचे खास आकर्षण आहे.

देवदेव जगन्नाथ, सर्वध्न्य परमेश्वर देहि देहि तदस्माकं, ध्न्यानं दुःखविनाशकं |

अस्माकं भवकीटानां, कोन्यस्त्राता विना त्वया त्रायस्य नः पुनः पाहि महात्मन पुरुशेश्वर ||

हा अवतार वैशाख शुद्ध चतुर्दशी, बुधवार, स्वाती नक्शत्र, माध्यान्ह काळी प्रकट झाला.

जेव्हा भगवान श्रीकृष्णांनी देह सोडला तेव्हा त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले, त्यांचे संपूर्ण शरीर पाच तत्वांमध्ये मिसळले गेले, परंतु त्यांचे हृदय एखाद्या जिवंत व्यक्तीसारखे सामान्यपणे धडधडत होते आणि पूर्णपणे सुरक्षित होते, त्यांचे हृदय आजपर्यंत सुरक्षित आहे, जे भगवान जगन्नाथ हे फार कमी लोकांना माहित आहे. लाकडी मूर्तीच्या आत राहतो आणि त्याप्रमाणे मारतो!

 महाप्रभूंचे मोठे रहस्य -: सोनेरी झाडूने स्वच्छता केली जाते. महाप्रभू जगन्नाथ (श्री कृष्ण) यांना कलियुगाचे भगवान देखील म्हटले जाते. जगन्नाथ स्वामी त्यांची बहीण सुभद्रा आणि भाऊ बलराम यांच्यासोबत पुरी (ओरिसा) येथे राहतात, परंतु रहस्य असे आहे की आजपर्यंत कोणालाही कळू शकले नाही. दर 12 वर्षांनी महाप्रभूंची मूर्ती बदलली जाते, त्यावेळी संपूर्ण पुरी शहरात ब्लॅकआउट केले जाते, म्हणजेच संपूर्ण शहरातील दिवे बंद केले जातात, दिवे बंद झाल्यानंतर सीआरपीएफच्या सैन्याने मंदिर परिसराला वेढा घातला. सर्व बाजूंनी. त्यावेळी कोणीही मंदिरात जाऊ शकत नाही. मंदिरात दाट अंधार आहे, पुजाऱ्याच्या डोळ्यांवर पट्टी बांधलेली आहे, पुजाऱ्याच्या हातात हातमोजे आहेत, तो जुन्या मूर्तीतून "ब्रह्म पदार्थ" काढून नवीन मूर्तीत ठेवतो, हा ब्रह्म पदार्थ काय आहे, कोणालाच माहिती नाही. आजपर्यंत. मला माहित नाही, आजपर्यंत ती कोणीही पाहिली नाही, हजारो वर्षांपासून ती एका मूर्तीतून दुसऱ्या मूर्तीकडे हस्तांतरित केली जात आहे, हा एक अलौकिक पदार्थ आहे जो एखाद्या व्यक्तीच्या शरीराला स्पर्श करून त्याचे तुकडे करू शकतो, हे ब्रह्म पदार्थ भगवान श्रीकृष्णाशी संबंधित आहे.पण ते काय आहे हे कोणालाच माहीत नाही,वर्षात आषाढाचे दोन महिने आले की त्याच वर्षी भगवान जगन्नाथ आणि इतर मूर्ती बदलल्या जातात. या प्रसंगाला नव-कलेवर म्हणतात. पण आजपर्यंत एकही पुजारी महाप्रभू जगन्नाथाच्या मूर्तीत काय आहे हे सांगू शकला नाही? काही पुजारी म्हणतात की जेव्हा आम्ही त्याला आमच्या हातात घेतले तेव्हा तो सशासारखा उडी मारत होता, त्याच्या डोळ्यावर पट्टी बांधलेली होती आणि त्याच्या हातात हातमोजे होते, त्यामुळे आम्ही फक्त त्याला जाणवू शकतो. आजही दरवर्षी जगन्नाथ यात्रेच्या निमित्ताने पुरीचा राजा स्वतः सोन्याचा झाडू घेऊन झाडू मारायला येतो. भगवान जगन्नाथ मंदिराच्या सिंहद्वारच्या आत पहिले पाऊल टाकताच आतून समुद्राच्या लाटांचा आवाज ऐकू येत नाही, तर आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे मंदिरातून बाहेर पडताच समुद्राचा आवाज ऐकू येईल. तुम्ही बहुतेक मंदिरांच्या शिखरावर पक्षी बसलेले आणि उडताना पाहिले असतील, परंतु जगन्नाथ मंदिरावरून एकही पक्षी जात नाही, ध्वज नेहमी वाऱ्याच्या विरुद्ध दिशेने फिरतो, भगवान जगन्नाथ मंदिराच्या मुख्य शिखरावर सावली निर्माण होत नाही. दिवसाच्या कोणत्याही वेळी. भगवान जगन्नाथ मंदिराच्या 45 मजली शिखरावर असलेला ध्वज दररोज बदलला जातो, असे मानले जाते की जर एक दिवसही ध्वज बदलला नाही तर मंदिर 18 वर्षे बंद राहील. त्याचप्रमाणे, भगवान जगन्नाथ मंदिराच्या शिखरावर एक सुदर्शन चक्र आहे, जे सर्व दिशांनी पाहिल्यावर तुमच्या समोर येते. भगवान जगन्नाथ मंदिराच्या स्वयंपाकघरात प्रसाद शिजवण्यासाठी 7 मातीची भांडी एकावर एक ठेवली जातात, ती फक्त लाकडाच्या विस्तवावर शिजवली जातात, या वेळी सर्वात वर ठेवलेल्या भांड्याची ताट प्रथम शिजते. भगवान जगन्नाथ मंदिरात दररोज केला जाणारा प्रसाद भक्तांसाठी कधीच कमी पडत नाही, पण आश्‍चर्यकारक गोष्ट म्हणजे मंदिराचे दरवाजे बंद होताच प्रसादही संपतो आणि आणखीही अनेक आश्चर्यकारक गोष्टी आहेत, आमच्या सनातनमध्ये. धर्म.

ही पोस्ट आवडली असेल तर आपल्या प्रतिक्रिया खाली कमेंट मध्ये नक्की कळवा आणि सगळ्यांना शेअर करा 🙏

 🌹श्री गुरुदेव दत्त | श्री गुरू स्वामी समर्थ🌹